vekoL;k ijaijk
  AA vkIikP;kokMhph vekokL;k AA
 

vkeP;k ?kjk.;kr gh vekoL;sph lsok Jh- “kadjjko f”kiwjdj ekek ;kauh lq: dsyh R;kph egrh FkksMD;kr v”kh---
xksfoaniar mQZ nknkauk rhu eqys o rhu eqyh Fkksjys O;adVs”k mQZ ckcwjko e/kys “kadjjko o /kkdVs vkIikjko gîk fr?kkauh ;k ijaijsyk cGdVh vk.k.;klkBh vkiys vk;q’; ospys- e/kys ts “kadjjko viR;kyk nRrd Eg.kwu rs f”kiwjdj >kys- 1932 lkyh nRrd xsys- i.k f”kiwjps mRiUu rkC;kr vkys uOgrs- f”kiwj gs xkao bapydjath laLFkkuke/kys] R;kaP;k HkkÃ…cankauh ijxks=Krhy ^nRrd* vlysys okjl eatwj gksÃ… u;s vlk dksVkZdMs vtZ dsyk gksrk- rs dke [kkYkP;k dksVkZrwu dksYgkiwjP;k mPp U;k;ky;kr xsys gksrs- 5 twu] 1943 jksth xksfoanjkokauh ikfFZko nsg nwikjh 3 oktrk Bsoyk- R;k vk/kh ldkGh R;kauk “kadjjkokauh cksykowu lkafxrys dh ^”kadj ! rq>s dke rqÖ;klkj[ks gksrs vls rs dke >kY;koj nj vekoL;sl Jh{ks= vkIikokMhl tkr tk* rs “kadjekekauh ekU; dsys iq<s 19 lkyh “kadjekekaps dke >kys vkf.k 50 ,dj tfeuhpk R;kauh Hkj fidkoj dCtk ?ksryk-

dkjhdksGyk >kysY;k vkns”kkizek.ks rh “kadjekekauh ¼vkckauh½ nj vekoL;sl tk.kspk fu.kZ; ?ksryk- dq:anokMykijr vkys- vkrk jgk;ps dksBs] tk;ps dksBs] djk;ps dk; gk eksBk iz”u tGhr >kysY;k dq:anokMyk Jh- iyqldjkauh dk<ysY;k vUul=kr fnol dk<ys- R;kuarj vkckaps Fkksjys dkdk Jh- O;adVs”k mQZ ckcwjko ;kaP;k cksy.;ko:u R;kapsdMs ia/kjk fnol efgukHkj jkgwu ljdkjdMwu feG.kkÚ;k dtkZr vuar vMp.kh vkY;k- i.k rh “kadjekekaP;k vksG[khus FkksMsls feGkys- “kadjekekaph esgw.kh fr- rkbZ xksdkd dkxyyk jgkr gksrh frP;k cksy.;ko:u dkxyyk tk.;kpk fu.kZ; R;kauh ?ksryk- vkf.k rs 1948 lkyh dkxyyk xsys- xsY;k xsY;k R;kauh pS=kph vekoL;sl lq:okr dsyh- rs Lor% Mck ?ksÃ…u tkr o nsokleksj clwu Hktu djhr o Mck tsowu ijr tkr vlr- rkl nksu rkl frFks Fkkacr- R;keqnrhr dks.kh R;kauk lalkjkrhy vMp.kh lkaxs] R;kauk rs mik; lqpohr- [ksMîkrhy yksdkaP;k iq’dGosGk va/kJ/nk jkgr vlr- R;k va/kJ/nk ukgh”kk dj.;kpk iz;Ru djhr- ozr] oSdY;s] tkj.k&ekj.k] mPpkVu] vaxkjk ns.ks] /kqikjk ns.ks] fuiqf=dkyk iq= gks.;klkBh dkgh dwzj xks’Vh djk;yk yko.ks- ;k d”kkrgh [kjk ijes”oj ulwu rks v”kkiklwu “ksdMks eSy nwj vkgs-brdsp uOgs rj [kjk ijes”oj] dYio`{kkr ukgh] dke/ksuwr ukgh] uOgs uOgs eks{kkrgh ukgh- ijes”ojkyk “kks/kk;yk dqBs jkukoukr tkos ykxr ukgh- ,dk ik;koj mHkk:u ri”p;kZ djk;yk ykxr ukgh-

Bk;hp clwu djk vkGo.k A u yxss tkos ykxs oukarjk A
lq[ks ;srks ?kjk ukjk;.k A gk lar vkxzg vkgs- gk R;kaP;k vkns”kkP;k efrrkFkZ gksrk-

gk vekoL;spk osyw vkt xxukoj xsyk vkgs- nj vekoL;syk nksu gtkj ek.klkauk vUunku gksrs- vusdkauk ekxZn”kZu gksrs- vusdkauk fnyklk feGrks- vusdkaph ukFklsoseqGs ladVs nwj gksrkr- R;keqGs gs ,d lqf”kf{kr vf”kf{kr] Jhear] xjhc ;kaps J/nkLFkku vkgs- rh “kadjekekaP;k dkjdhnhZr vusd peRdkj ?kMys vkgsr- rs lxGs cOg”kkaus lkaxk;ps Eg.kts ,d osxGs iqLrd dk<kos ykxsy- okuxhnk[ky ,dp lkaxrks- rh ukuk ikPNkiwjdj ukokps x`gLFk rh “kadjekekaP;kdMs ;sr vlr- R;kaps esgw.ks Jh- HkkÃ…lkgsc [kk gs ,l- Vh-e/;s uksdjhr gksrs- R;kauk ikp HkkÃ…] R;kaP;k ekydhps ,d csGxkao x.kirh xYyhr x.k [kktxh nsÃ…G vkgs- R;kaP;k oMhykauh rs [kktxh nsÃ…G vlY;kps lqizhe dksVkZr dsl d:u rs [kklxh vlY;kps fl/n d:u ?ksrys- iq<s rs o`/n >kys- pkj ikp eqys uksdjhP;k fufeRrkus fn”ksyk xsysyh- x.kirhph vkckG gksÃ… ykxyh- R;krhy ,dk eqykph&HkkÃ…lkgsckaph cnyh csGxkoyk >kyh- R;kauk vlk vuqHko ;sÃ… ykxyk dh ?kjkr ?kjkph “kkarrk vlrs rh vftckr ukgh] fdrhgh iSlk vkyk rjh rks ikjHkwl Ogk;pk- ?kjkar lkj[ka vktkji.k vlk;ps- rs ,dnk vkiys Jh- ukuklkgsc ikPNkjiwjdj ;kauk cksyys rs Eg.kkys vki.k ^f”kiwjdj ekekauk* fopk: >kys vkys rh ekekauh R;kauk pkj lgk fnolkar ;s.kkÚ;k vekoL;sl ;s.;kl lkafxrys- rs vekoL;sl vkys-

^HkkÃ…lkgsc ekekaP;k leksj clys vlrkuk rh ekekauh vkiY;k usgehP;k i/nrhizek.ks HkaMkjk c?kwu fopkjys dh* rqeP;kdMs nsÃ…G vkgs dk\ HkkÃ…lkgsc Eg.kkys ^gks; vkgs* ofMyksikftZr [kktxh nsÃ…G vkgs- R;kaph iwtk gksrs dk\ ekekauh fopkjys- ^gksrs* HkkÃ…lkgsc Eg.kkys] ^rqEgh x.kirhph iwtk djr ukgh- vkgkr- rqEgh x.kirhP;k dopkph iwtk djrk vkgkr- rks ;ksx funzsrwu tkxk vkgs- rks Eg.krks ^eyk ckgsj dk<k Eg.kts eh rqEgkyk ckgsj dk<hu* HkkÃ…lkgsc Hkkackowu xsys- eyk ;kpk dkgh cks/k gksr uOgrk* vls rs Eg.kkys] R;koj ekek Eg.kkys] ^rqEgh l/;k iwtk djr vkgkr rh x.kirhojP;k dopkph] [kjk x.kirh rks vkr vkgs- rs dop dk<k;yk goa-* HkkÃ…lkgsc ?kjh ijrys- vkiY;k x.kirhP;k nsoGkr xsys R;kapsdMs oa”k ijaijsus dksukMk jaxfo.;kl isaVj gksrk- rks dksukMîkrhy R;k x.kirhyk flanwj ykok;pk- R;kosGh ewrhZ x.kirhpk vkdkj ?;k;ph gs loZ R;kaP;k y{kkr vkys- R;kauh R;k isaVjyk cksykoys- R;kyk gfddr lkafxryh- R;kus izFker% lkQ udkj fnyk- ^dks.k f”kiwjdjekek vkIikpsokMhl clwu lkaxrks; dh x.kirh dopkP;k vkr vkgs Eg.kwu vkf.k ulykp rj vkf.k vlyk ekrhpk vlyk] “kgkMwpk vlyk] R;kpk gkr nw[kkoyk lksaM nw[kkoyh rj ek>k u’Vka”k gksbZy- eh dk<.kkj ukgh- HkkÃ…lkgsckapk ek= fo”okl >kyk gksrk- gksÃ… ns ek>k >kyk rj u’Vka”k* vls R;kauh fu{kwu lkafxrys vkf.k dkekyk ykxys- csGxkaops os-“kk-la- nkaMsdj “kkL=h ;kaP;k ikSjksfgR;k[kkyh R;kauh dop dk<k;ps Bjfoys-

nsorkRo ik.;kr mrjowu Bosys o vWflM ykoys- rs vWflM ykorkuk yko.kkÚ;kps gkr FkjFkjr gksrs- ,d <yik iMyk] dkgh rjh dkGs fnlw ykxys- lxGs dop fu?kkY;koj vkr “kkGhxzkekpk loZ vyadkjkfu”kh vlysyk] dejsl likZd`rh es[kyk Y;k;ysyk mRre x.kirh fu?kkyk- dopkps 48 fdyks out fu?kkys- dfo xVs tls MksD;kaoj ^”kkdqary* ?ksowu ukpyk rls HkkÃ…lkgsc rsOgk dop ?ksÃ…u ukpys- R;krp R;kauk x.kirhpk lapkj lq: >kyk- R;kosGh “kadjekekaps T;s’B fpjatho e/kqdj ;kauh x.kirhoj ,d xhr fyfgys- ^fouk;dk rw gksbZ tkx`r* Eg.kwu rs xhr Eg.kk;yk ykxys rh HkkÃ…lkgsckauk vkt gh lapkj gksrks- rs dop 250 o’kkZaiklwups is”kos dkyhu vlkos vls ru;kaps er vkgs- rsFkwu [kklckx ?kjk.;kph J/nk vkf/kd n`<ewy >kyh o R;kaph vkfFkZd HkkSfrd ifjfLFkrh lq/kkjyh- l/;k [kklckx eaMGh cq/n ikSf.kZesyk ;k izfr’Bkiuspk ^o/kkZiu* eksB;k izsekus djrkgsr-

Jh nkthlkgsc f”kjxqjdj ukokaps ijekuan okMhps ljdkj vkgsr- eukus vR;ar _tq o fujis{ cq/nhus T;kyk T;kyk Eg.kwu enr djrk ;sbZy R;kyk R;kyk rs l<G gkrkus enr djhr vlrkr- vls O;fDreRo vkgs- eh usgeh Eg.krks dh] rs iq-y-ns”kikaMsauk HksVys vlrs rj ^xq.k xkbZu vkoMh* ;k iqLrdkaph nksu rhu ikus ok<yh vlrh- i.k ;kaph ifjfLFkrhP;k rMk[;kuh th llsgksyiV >kyh gksrh R;keqGs ,d csMj o`Rrh >kyh gksrh- ^/keZ* J/nk vikluk ;koj R;kapk fo”okl mjyk uOgrk- vkf.k HkkX;kus rs ekekaP;k laxrhr vkys- vkf.k R;kapk lkjk eup cnywu xsyk- R;kaP;k thoukr dzkarh >kyh- rFkkdfFkr vusd iz”u lqVr xsys- dkgh uohu iz”u mHks jkfgys- i.k rs lksl.;kps ^/kS;Z* R;kauk vkiksvki izkIr >kys- rs vktrkxk;r ukFkkaP;k lsosr vlrkr- vkrk rs izlUursP;k czgekuankr jeek.k vlrkr-